Aponogetony
– uprawa akwariowa i ciekawostki
cz. II
Józef Kluczniok
A oto dalsza część artykułu z poprzedniego numeru „Akwarium”. Opisałem tam krótko 29 aponogetonów, dzisiaj kolej na następne;
30. Aponogeton bullosus VAN BRUGGEN, 1969 (Oueensland -Australia). Jak dotychczas uprawa tej rośliny w akwarium (zimnowodnym), jest nieudana. W naturze zasiedla szybko płynące,zimne (około 14°C) i bardzo miękkie wody. Zbieracze roślin wyeksploatowali znane stanowiska tego gatunku i być może, że gatunek ten wyginie. 31. Aponogeton cordatus JUMELLE, 1922 (Madagaskar). Znaleziono tę roślinę tylko jeden raz, w 1912 roku, w okolicy bagiennej, która jest obecnie zmeliorowana. Według opisu z 1912 roku aponogeton rósł w stanie zanurzonym i wytwarzał sercowate blaszki liściowe. Przed paru laty odnaleziono tę roślinę, ale o mniejszym pokroju. Stanowisko nie zostało przez zbieracza roślin ujawnione. 32. Aponogeton lakhonensis CAMUS, 1909. Rośnie na wyspie Celebes na polach ryżowych, w wodach stojących i wolno płynących. Rzadko sprowadza ny, mało znany, wytwarza zróżnicowane w kształcie i wielkości liście pod wodne, jak również pływające. Van Bruggen uważa ją za trudną w uprawie. 33. Aponogeton loriae MARTELLI, 1897 z Nowej Gwinei. Jest to gatunek już bardziej znany chociaż jeszcze mało wypróbowany w uprawie akwariowej. Rośnie w szybko płynącej wodzie, wytwarzając gęstą rozetę, złożoną z zielonych i czerwonawych liści, o długości 10-30 cm i szerokości 1-4 cm. Wy maga miękkiej wody, mimo, że w naturze występuje w wodzie o dużym udziale wapnia. Daje mało nasion, a wyhodowanie z nich siewek, nie zawsze się udaję. Pani Kasselmann donosi o udanej uprawie tej rośliny. Zaleca się stosować twardość węglanową 2-8°n, pH 6-7, temp. 22-26°C. 34. Aponogeton womersley VAN BRUGGEN, 1970 (Papua – Nowa Gwinea). Wykazuje takie same wymaganie względem warunków środowi ska co A. loriae, chociaż nie był jeszcze importowany. Jest to rzadka roślina. 35. Aponogeton crispus THUNBERG, 1781 (Indie zachodnie i Sri Lanka), synonim A. echinatus ROXBURRGH, 1832. Jest łatwy w uprawie i nie ma specjalnych wymagań. Występuje w akwariach w swojej czystej postaci niezmiernie rzadko. Znane są natomiast jego krzyżówki z A. undulatus, A. natans, A. elongatus i A. ulvaceus. Wendt uważa, że A. crispus w czystej postaci, ma podstawę blaszki liściowej zaokrągloną lub lekko sercowatą, natomiast mieszańce (zwłaszcza z A. undulatus), wykazują podstawę bardziej klinowatą Wymagania uprawowe: twardość węglanowa 2-15°n pH 6,5-7,2, temp. 22-30°C. Znana jest forma A. crispus „Kompact”, hodowli pana Bartha z Oessau, nadająca się do małych akwariów. 36. Aponogeton undulatus ROX-BURGH, 1824 (Azja). Podobny do A crispus, ale jest od niego mniejszy. Podłoże powinno zawierać dodatek gliny. Jest żyworodny, łatwy w uprawie. Wymagania: twardość węglanowa 5-15°n, pH 6-7,5, temp. 22-28°C. Od niedawny do tego gatunku zaliczono także występującego w Azji A. stachyosporus DE WIT, 1958 (obecnie jest to więc nazwa synonimowa). Jego blaszki liściowe przy słabszym oświetleniu są mniej skręcone.
Aponogeton crispus
37. Aponogeton robinsonii CAMUS, 1911 z Wietnamu południowego (synonim A. eberhardtii). Nadaje się do dużych zbiorników, a jego uprawa jest łatwa. Niestety, jest rzadko sprowadzany. Zasiedla pola ryżowe i wody wolno płynące. Okres spoczynku nie jest konieczny. Wymaga wody miękkiej o pH 6-7 i temp. 20-30°C. Łatwo wytwarza nasiona a pielęgnacja siewek nie nastręcza większych trudności. 38. Aponogeton bernieranus (DECAISNE) HOOKER fil. 1837 (Madagaskar). Rośnie najczęściej w wodach szybko płynących, kwaśnych, bardzo miękkich i ciemno zabarwionych (chociaż przeźroczystych). O jego udanej uprawie akwariowej, decyduje głównie twardość węglanowa (1-3°n), zaś roślina nie wykazuje żadnej tolerancji w tym względzie. Odczyn wody wynosi pH 6-6,8 a temp. 20-22 (24)°C. Oświetlenie w granicach 50 W na 100 l. Woda powinna zawierać duży udział deszczówki i być w ciągłym ruchu. Korzystnie wpływa dodatek CO2. Uprawa jest więc trudna i porównywalna do uprawy A madagascariensis. 39. Aponogeton boiwianus BAILO ex JUMELLE, 1922 (Madagaskar). Można uprawiać tę roślinę przez cały rok, jednakże korzystnie wpływa 2-3 miesięczny okres spoczynkowy. Po usunięciu resztek liści i korzeni, bulwę przechowujemy w wilgotnym torfie w temp. około 18°C. Latem stosujemy w akwarium temperaturę 24-26°C, na krótko nawet do 30°C. Wskazane jest pod łoże z grysu bazaltowego z dodatkiem gliny. Zalecana jest deszczówka, wprawiona w ruch, oraz nawożenie CO2. Oświetlenie w granicach 50 W na 100 l, twardość węglanowa 2-12°n, pH 6,5-7,5. 40. Aponogeton dioecus BOSSER, 1966 (Madagaskar). Jest to roślina dwupienna, o liściach podwodnych podobnych do Isoetes. Rośnie na wysokości 2000 m npm, w wodach stojących, kwaśnych i nasłonecznionych. W akwarium rośnie dobrze i nie wymaga okresu spoczynku. Potrzebuje dużo światła, wodę miękką i kwaśną (pH 5,4-6), oraz temp. 22-23°C. Na około 10 roślin męskich , przypada 1 żeńska.
Aponogeton elongatus
41. Aponogeton elongatus F. von MUELLER ex BENTHAM, 1878 (Australia). Ta dekoracyjna roślina występuje w 4 formach i jest stosunkowo łatwa w uprawie. Rośnie nawet w wodzie twardej, ale wówczas z dodatkiem CO2. Potrzebuje dużo światła. Wskazany jest okres spoczynkowy, chociaż rośnie dobrze przez cały rok. Z początkiem zimy obniżamy temperaturę wody do 17-18°C a od początku lutego, podnosimy ją do 22-26°C. Twardość węglanowa 2-12°n, pH 6-7,5. Formy latifolius i longifolius, nadają się tylko do zbiorników wysokich, forma elongata jest niższa, natomiast forma strigosus nie była jeszcze importowana (jej bulwa ma kolczaste wyrostki wokół stożka wzrostu). Rozmnażanie A elongatus jest dość kłopotliwe, gdyż są trudności w uzyskiwaniu nasion. Również siewki rosną wolno i wymagają starannej pielęgnacji. 42. Aponogeton longiplumulosus VAN BRUGGEN, 1968 (Madagaskar). Prawdopodobnie nie jest wymagany okres spoczynku. Uprawa akwariowa jest łatwa, jedynie oświetlenie nie może być słabe. Wymagania: twardość węglanowa 2-15°n, pH 5,8-7,0, temp. 22-26°C. 43. Aponogeton madagascariensis (MIRBEL) VAN BRUGGEN, 1968 -głównie z centralnego Madagaskaru De Wit uznaje jeszcze A. henkelianus KRAUZE, 1906, wskazując na pewne różnice pozwalające rozgraniczyć te dwa gatunki. Van Bruggen zaś uważa, że w związku z brakiem istotnych różnic w obrębie licznych form przejściowych tej rośliny, należy do czasu stwierdzenia nowych szczegółów, ograniczyć się do jednego tylko gatunku. Uprawa akwariowa tej bardzo dekoracyjnej rośliny, stanowiąca do niedawna dużą zagadkę, staje się coraz bardziej jasna, do czego przyczyniły się w znacznej mierze obserwacje, poczynione w jej naturalnych siedliskach, dzięki Bognerowi z Monachium. Roślina ta występuje głównie w szybko płynących i czystych wodach, chociaż zdarzają się również stanowiska w wodach wolno płynących, a nawet stojących, o głębokości ponad 1 m. Rośnie zarówno w cieniu, jak i w pełnym słońcu. Wody – jakie by nie były, są zawsze oligotroficzne (ubogie w składniki pokarmowe), ale bogate w CO2. Są one nawet bardziej chłodne, jeśli wziąć pod uwagę występowanie tej rośliny do wysokości nawet 1800 m nmp. Podłoże jest najczęściej skaliste. W wielu przypadkach uprawa akwariowa tej rośliny przebiegała pomyślnie, jednakże pełne powodzenie, czyli uzyskanie potomstwa z nasion, oraz doprowadzenie wyhodowanych roślin do kwitnienia udało się jak dotychczas jedynie panu Albersowi z Delfl w Holandii. Według Wendta, należy użyć w uprawie akwariowej podłoża o następującym składzie: jedna część gliny na 7 części gruboziarnistego piasku, a na każde 15 litrów tej mieszanki, należy dodać 1 litr węgla drzewnego. Kiedy roślina dobrze się ukorzeni oraz uzyska pełnię swojego rozwoju, wówczas można dodać do podłoża małe kuleczki gliny, w ilości 3-5 krotnej dawki wyjściowej. Tę czynność należy przeprowadzić szybko i sprawnie aby zbytnio nie mącić kryształowo czystej wody. Dotychczas panował pogląd (i jest to nadal aktualne), że do uprawy potrzebna jest bardzo miękka woda, będąca w ciągłym ruchu, często wymieniana, zawierająca minimalne ilości soli mineralnych (zwłaszcza azotowych i fosforowych), temperatura 20-22°C, wyjątkowo do 25°C, dostarczanie CO2, pH poniżej 7, oraz okresowe nawożenie roślin (Florovit, Duplaplant). Te dane potwierdza również pan Albers, ale już w odniesieniu do oświetlenia, o którym mówiło się, że powinno być przytłumione, ma zupełnie inne zdanie. W swoim akwarium o wymiarach 156 x 56 x 50 cm używał około 6 świetlówek o mocy 56 W (łącznie 336 W), czyli prawie 1 W/1 litr wody. Oświetlał je dziennie przez 14,5 godziny, włączając co pół godziny jedną świetlówkę i wyłączając je kolejno tak samo. Ta duża ilość światła jest poniekąd zrozumiała, gdyż wraz ze wzrostem intensywności oświetlenia, wzrasta również proces asymilacji, co doprowadza ostatecznie do nagromadzenia dużej ilości substancji zapasowych w bulwie. Wielu przedstawicieli różnych gatunków aponogetonów ginęło w uprawie akwariowej m. in. dlatego, że bulwa była zbyt wyczerpana niewłaściwymi warunkami uprawowymi. O ewentualne wystąpienie zaglonienia pan Albers się nie martwił, gdyż kryształowo czysta woda, często zmieniana (co tydzień 60 I), o kwaśnym odczynie i niskiej zawartości soli mineralnych (głównie NO2, NO3, PO4,) nie stwarzała warunków dla rozwoju glonów. Cały czas odbywała się ciągła dostawa CO2, a to dodatkowo w połączeniu z aparaturą pozwalającą utrzymywać zaprogramowany poziom odczynu pH o wartości 6,9. Poziom CO2 w wodzie akwariowej wynosił stale około 15 mg/l. W naturze poziom ten wynosi około 10mg/I, ale szybki przepływ wody, usuwa łatwiej blokadę wokół liści rośliny (warstwa złożona z produktów wydalanych), która utrudnia pobieranie CO2.
Aponogeton madagascariensis
Roślina rozwijała się do tego stopnia wspaniale, że usuwano jej co miesiąc 20-25 najstarszych liści, a najwięcej kwiatostanów naliczono 12 – oczywiście w różnym stadium rozwojowym. 0 ciągły ruch wody w akwarium dbała pompa turbinowa, której wypływ usytuowany był 4,5 cm poniżej lustra wody 1 był skierowany na aponogeton. Jej wydajność wynosiła 400 l/godz. Nasiona wysadził pan Albers w oddzielnych dwóch akwariach (50x30x30 cm), w podłożu o granulacji 1 mm i wysokości 4 cm, zmieszanym z Duplaritem w ilości 100 g. Zainstalował jarzeniówkę 18 W. Odstępy pomiędzy nasionami wynosiły 4 cm (później stwierdził, że było to za gęsto), a głębokość sadzenia wynosiła równe 3 mm. Poziom wody 10 cm, temperatura 20°C. Po 10 dniach nasiona wykiełkowały, a po dalszych 14 dniach podwyższył poziom wody do 24 cm. Po 5 tygodniach od chwili wysadzenia, zainstalował filtr wewnętrzny, o wydajności 3 l/min z równoczesną dostawą CO2. Temperatura wody wynosiła 20-22°C. Po 4 miesiącach zainstalował dodatkową jarzeniówkę co niestety podniosło wyraźnie temperaturę wody powyżej 22°C (25-26°C) i nastąpiło zahamowanie w rozwoju roślin.
Aponogeton madagascariensis
Obniżenie zbyt wysokiej temperatury dokonywał przy pomocy wentylatorów skierowanych na frontową szybę akwarium. Po 13 miesiącach od chwili wysiania nasion, doczekał się pierwszego kwiatostanu u młodych roślin. Pan Albers uważa, że okres ten można by skrócić o ile podczas odchowu młodych roślin, dałoby się zwiększyć bezkarnie intensywność oświetlenia. Miał tu na myśli niekorzystny wzrost temperatury powyżej 22°C. Dla rośliny matecznej nie stosował w ciągu trzech lat jej uprawy żadnego okresu spoczynku. Do najważniejszych czynników, decydujących o udanej uprawie A. madagascariensis pan Albers zalicza: regularną dostawę CO2, częstą wymianę części wody, utrzymywaną w zaplanowanych parametrach, oraz jej ruch. Nawożenie i silne oświetlenie są również bezwzględnie potrzebne, zwłaszcza dużo światła dla młodych roślin. Według van Bruggena z początku 1990 roku, roślina mateczna pana Albersa już zginęła. Przedstawiłem uprawę A. madagascariensis dosyć wyczerpująco, gdyż takie były założenia mojej prelekcji we Wrocławiu, o której wspomniałem na wstępie.
Literatura:
Albers A. – Die Kultur undVermehrung der Gitterpflanze – Aqua Planta 2/88
Bruggen H. W. E.van – DieGattung Aponogeton (Aponogetonaceae) – Aqua Planta, wydanie specjalne 2., kwiecień 1990.
Kasselmann Ch.- Pflegen wirAponogeton-Arten im Aquarium richtig? – DATZ 6/88 i 7/88.
WitHendrikCD.de – Aquarienpflanzen – tłumaczenie z jęz. holender skiego, wydanie 2., Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart, 1 990.